Thảo nhà mình rất thích vẽ. Ngay từ khi còn nhỏ, bạn đã có thể ngồi hàng giờ để tô màu, vẽ các nhân vật từ hoạt hình đến những hình ảnh trong trí tưởng tượng. Khi lớn hơn, xu hướng công nghệ phát triển, bạn bắt đầu xem các nghệ sĩ vẽ tranh trên máy tính và mê mẩn với digital painting trên iPad.

Bước chân vào giảng đường đại học, Thảo chọn học kinh tế nhưng luôn nung nấu ước mơ làm việc tại một công ty liên quan đến nghệ thuật, mà cụ thể hơn là digital painting. Không chỉ dừng lại ở đó, Thảo còn ấp ủ giấc mơ startup một doanh nghiệp về mảng này.

Để có kiến thức bài bản hơn, vào năm cuối đại học, Thảo chủ động xin đi học một lớp nền tảng về digital painting. Mình rất vui khi thấy sự chủ động đó và đồng ý ngay, đầu tư gần 4 triệu cho Thảo đi học.

Thực tế, từ trước đến nay, bố mẹ luôn chú trọng cho Thảo trải nghiệm chất lượng. Nàng đã được học đủ loại từ vẽ, đàn, hát đến tham gia nhiều trại hè trong nước và quốc tế. Trước mong muốn giản dị của nàng, cả gia đình đều ủng hộ.

Thảo háo hức chờ ngày khai giảng. Có lúc còn nôn nao muốn đăng ký luôn khóa chuyên sâu, học dài hơi hơn. Nhưng mình bảo nàng cứ trải nghiệm cơ bản trước đã, rồi học nâng cao sau.

Buổi học đầu tiên, Thảo vẫn còn rất hào hứng. Nhưng đến buổi thứ hai, thứ ba, nàng trở về nhà trong sự uể oải, chán nản: “Chị ơi, nhàm chán quá! Tụi em phải học vẽ theo yêu cầu, từ những cái nhỏ nhất mà không được sáng tạo…”

Đến buổi thứ tư, thứ năm, Thảo nói với mình: “Em không hợp với digital painting đâu chị ạ! Em chỉ muốn vẽ với đam mê, vẽ những gì em thích. Ngày nào cũng phải vẽ theo yêu cầu em thấy bí bức!”.

Lúc đó, mình chỉ nhẹ nhàng bảo: “Sau này đi làm em sẽ phải thực hiện các ý tưởng của khách hàng mà”. Thảo im lặng một chút rồi tiếp lời: “Đây mới là học thôi mà em đã thấy chán đến tận cổ rồi. Sau này ngày nào cũng phải vẽ theo yêu cầu chắc em toang mất!”.

Và Thảo đã cố gắng lê lết học hết 16 buổi để hoàn thành khóa.

Mình cũng có một cậu mentee rất đam mê nghề lái xe buýt trong nhiều năm. Đam mê này làm bố mẹ cậu đau đầu vì không ai có thể thay đổi hay mở rộng góc nhìn của cậu. Trong mắt bố mẹ, cậu có thể có nhiều sự lựa chọn tốt hơn.

Trong một phiên tư vấn hướng nghiệp 1-1, sau khi lắng nghe hết chia sẻ, mình chỉ hỏi một câu:

“Em suy nghĩ thế nào về việc này: Hàng ngày, bác lái xe buýt sẽ chỉ đi một cung đường duy nhất. Ví dụ từ Nguyễn Trãi lên Cầu Giấy rồi vòng lại. Một ngày bác sẽ đi mấy chục lượt như vậy cho đến hết ca lái?”

Cậu bé ngạc nhiên: “Ối, vậy thì không phải điều em thích. Em thích lái xe buýt để được ngắm đường phố, quang cảnh, để được chill cơ ấy. Mà ngày nào cũng chỉ được nhìn một cung đường thì rất chán!”

Sau buổi đó, cậu không còn đam mê nghề lái xe buýt như trước nữa.

Rõ ràng, cả hai bạn đều:

• Có thời gian nuôi dưỡng sở thích (tính bằng năm).
• Khẳng định chắc chắn về sở thích nghề nghiệp.

Vậy mà, khi chạm vào một khía cạnh thực tế của nghề, sự “rất thích” này lại sụp đổ. Đây là tình huống mình gặp khá nhiều trong quá trình tư vấn hướng nghiệp.

Điều mình luôn chia sẻ với phụ huynh và các bạn học sinh là:

1. Bằng nhiều cách, học sinh cần được tiếp xúc, trải nghiệm thực tế với nghề nghiệp mà các bạn quan tâm.
2. Trải nghiệm thực tế không chỉ diễn ra một hai lần mà cần được thực hiện thường xuyên, lâu dài.
3. Yêu thích thôi chưa đủ, cần có sự chỉ dẫn khoa học để trải nghiệm và đúc rút chất lượng.